Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη (σελ.7-9)

 

1. ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΗ ΝΕΑ ΡΩΜΗ  (σελ.7-9) Β΄Γυμνασίου

Ερωτήσεις

1. Ποια ήταν τα μέτρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου;

2. Πότε και πού (σε ποια θέση) αποφάσισε ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος να ιδρύσει μία νέα μεγάλη πόλη; Ποια ήταν τα πλεονεκτήματα της θέσης της Κωνσταντινούπολης;

3.  Για ποιους λόγους ο Μ.Κωνσταντίνος θέλησε να μεταφέρει την πρωτεύουσα από τη Δύση (Ρώμη) στην Ανατολή (Κωνσταντινούπολη);

4. Τι οικοδόμησε στην Κωνσταντινούπολη ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος; 

 

    Τοπογραφικός χάρτης Κωνσταντινουπόλεως κατά τη Βυζαντινή περίοδο. 

Βασική πηγή χάρτη: R. Janin, Constantinople Byzantine. Developpement urbain et repertoire topographique. Το οδικό δίκτυο και διάφορες άλλες λεπτομέρειες με βάση το Dumbarton Oaks Papers 54. Πληροφορίες για τις εκκλησίες, ιδιαίτερα τις μη ταυτοποιημένες, από την ιστοσελίδα The Byzantine Churches of Istanbul του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.

5. Πότε τελέστηκαν (=έγιναν) τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης, από πού πήρε το όνομά της και πώς φαινόταν ότι ήταν χριστιανική πόλη;

6. Για ποιους λόγους ο Μ.Κωνσταντίνος τήρησε ευνοϊκή στάση προς τον χριστιανισμό;

7.  Με ποιους συγκεκριμένους τρόπους υποστήριξε ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος τον χριστιανισμό και τη διάδοσή του; 

   Αργυρό νόμισμα με το Χριστόγραμμα (στο επάνω μέρος της περικεφαλαίας του Κωνσταντίνου) και την ένσταυρη σφαίρα, σύμβολο της εκχριστιανισμένης ρωμαικής οικουμένης.Μόναχο, Νομισματική Συλλογή.Πηγή: Ψηφιακά σχολικά βιβλία.

8. Γιατί ο Μ.Κωνσταντίνος δεν έγινε επίσημα χριστιανός, παρά μόνο πριν από τον θάνατό του;

9. Τι ήταν το Διάταγμα των Μεδιολάνων, πότε υπογράφτηκε και ποια ήταν τα αποτελέσματά του για τους χριστιανούς; Πότε σταμάτησαν οι διωγμοί τους;

10.Πότε πραγματοποιήθηκε η Σύνοδος των επισκόπων στη   Νίκαια και γιατί ονομάστηκε «Οικουμενική»;

11.Ποιος ήταν ο σκοπός της Α΄Οικουμενικής Συνόδου;

 

ΠΗΓΕΣ

Ασκήσεις προετοιμασίας σύνταξης απάντησης σε ερώτηση με παράθεμα

1.  Αφού διαβάσετε με προσοχή το προοίμιιο (εισαγωγή) του Διατάγματος των Μεδιολάνων, να υπογραμμίσετε στο κείμενο τη βασική απόφαση που έλαβαν οι αυτοκράτορες με αυτό.

 

ΑΝΕΞΙΘΡΗΣΚΙΑ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΤΩΝ ΜΕΔΙΟΛΑΝΩΝ,

                                                                       313 μ.Χ.

(Προοίμιο)

Ευρισκόμενοι στο Μιλάνο, εγώ ο Αύγουστος Κωνσταντίνος και εγώ ο Αύγουστος Λικίνιος, κάτω από καλούς οιωνούς και αναζητούντες με φροντίδα κάθε τι που θα απέβλεπε στο γενικό καλό… πιστέψαμε ότι έπρεπε να τακτοποιήσουμε όλα εκείνα τα οποία αφορούν στην οφειλόμενη λατρεία προς το Θείον και να παραχωρήσουμε στους Χριστιανούς και σε όλους τους υπηκόους μας την ελεύθερη άσκηση των λατρευτικών τους καθηκόντων στη θρησκεία της επιλογής τους. Είθε, επομένως, το Θείον, στην ουράνια κατοικία του, να εκδηλώσει την ικανοποίησή του και να στείλει τις χάρες του και σε μας και στους λαούς που ζουν υπό την εξουσία μας.

Λακτάντιος, De mortibus persecutorum 47 (Μετ. Β.Σ.)

 

 

2.   Αφού διαβάσετε το παράθεμα, να κυκλώσετε τρία μέτρα με τα οποία ο Κωνσταντίνος υποστήριξε τον Χριστιανισμό και τρεις τρόπους που δείχνουν ότι διατηρούσε και την παλαιά ρωμαϊκή θρησκεία. Στη συνέχεια να επιλέξετε ποιο θεωρείτε πιο σημαντικό μέτρο από αυτά που αναφέρονται για τη διάδοση της νέας θρησκείας (χριστιανισμού) και  να αιτιολογήσετε γιατί το επιλέξατε.

Η θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου

Ο Κωνσταντίνος υποστήριξε έμπρακτα το χριστιανισμό. Απάλλαξε τον κλήρο από φορολογικές υποχρεώσεις, παραχώρησε το δικαίωμα ιδιοκτησίας και αποδοχής κληρονομιών στην Εκκλησία, καθιέρωσε την Κυριακή ως επίσημη ημέρα ανάπαυσης (από την οποία εξαίρεσε μόνο τους αγρότες που μπορούσαν, αν το επιθυμούσαν, να συνεχίσουν τις εργασίες τους, για να μην διακινδυνεύσουν καταστροφή της σοδειάς τους, και τις απελευθερώσεις δούλων ως μια καλή πράξη που μπορούσε να γίνει ακόμα και σε αργίες), αναγνώρισε όλες τις χριστιανικές εορτές ως κρατικές, αποτύπωσε χριστιανικά σύμβολα στα νομίσματά του και ανέγειρε εντυπωσιακές εκκλησίες με χρήματα του αυτοκρατορικού ταμείου σε όλη τη ρωμαϊκή επικράτεια.

Ωστόσο η πολιτική του Κωνσταντίνου απέναντι στο χριστιανισμό ήταν αντιφατική. Ο Κωνσταντίνος δεν απέβαλε ποτέ την ιδιότητα του pontifex maximus (= του υπάτου αρχιερέα) της παραδοσιακής θρησκείας των Ρωμαίων, δεν εξαφάνισε τα εθνικά σύμβολα από τα νομίσματά του και, το κυριότερο ίσως, ποτέ δεν καταπίεσε εθνικούς.

                       Δέσποινα Ιωσήφ, Η θρησκευτική πολιτική του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, 2012

 

 

 3.  Αφού διαβάσετε την πηγή, αφηγηθείτε με δικά σας λόγια (= παραφράζοντας) την παράδοση που αναφέρεται.  

Μια παράδοση για την κτίση της Κωνσταντινούπολης

"O Kωνσταντίνος θέλοντας να ορίσει την έκταση του τείχους της πόλης, προχωρούσε κρατώντας το δόρυ. Κι επειδή φάνηκε σε εκείνους που τον ακολουθούσαν ότι καθόριζε τα όρια πολύ πιο μεγάλα από ότι χρειαζόταν, τον πλησίασε κάποιος και τον ρώτησε· "ως πού δέσποτα;" Kι εκείνος του αποκρίθηκε καθαρά "ως που να σταματήσει αυτός που προχωρεί μπροστά μου" κάνοντας φανερό ότι μία ουράνια δύναμη βάδιζε μπροστά του και τον οδηγούσε τι να κάνει".

                                                                                Φιλοστόργιος, Εκκλησιαστική Ιστορία, II, 9.

 

 

                                                                                                                                                    Ερωτήσεις και επιλογή πηγών: Καραμπάση Μ.

                                                                                                             

 

 

Ο Ιουστινιανός και το έργο του (σελ.16-18)

 

Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ (σελ.16-18)

1.  Πότε βασίλεψε ο Ιουστινιανός Α΄ και ποιες 3 λέξεις συνοψίζουν το πολιτικό του πρόγραμμα;

 2.      -Ποια ήταν η σύζυγος του Ιουστινιανού και πώς χαρακτηρίζεται;

 

-Τι ήταν οι δήμοι στο Βυζάντιο, ποια σωματεία υπήρχαν και τι είδουν εξουσία κατείχαν;

-Τι ήταν η Στάση του Νίκα, πότε έγινε και πώς την αντιμετώπισε ο αυτοκράτορας; Ποια ήταν η τύχη των δήμων μετά από αυτήν την επανάσταση;

3. Στην εσωτερική του πολιτική τα προνόμια ποιας μερίδας πολιτών προσπάθησε να περιορίσει ο Ιουστινιανός; Ποιους ευνόησε και γιατί;

 

4.      -Ποια θρησκεία και ποιο δόγμα επιχείρησε να επιβάλλει ο Ιουστινιανός και μέχρι πού;

 

         -Ποια ήταν η στάση του απέναντι στις αιρέσεις και ποια απέναντι στην αρχαία θρησκεία; 

          Ποιο γεγονός είναι χαρακτηριστικό αυτής της στάσης του;

 

5. Για ποιους 2 λόγους ο Ιουστινιανός προχώρησε στην αναθεώρηση και κωδικοποίηση του Ρωμαϊκού Δικαίου;

 

6.     -Να αναφέρετε τα βασικά νομοθετικά έργα που εκδόθηκαν επί του Ιουστινιανού εξηγώντας τι είναι το καθένα.

           -Τι ήταν οι Νεαρές, πότε γράφτηκαν, σε ποια γλώσσα και για ποιο λόγο σε αυτή τη γλώσσα;

           -Γιατί το Ιουστινιάνιο Δίκαιο έχει πολύ μεγάλη σημασία και για τη σύγχρονη εποχή μας;

 

7.  Ποιος ήταν ο στόχος του αυτοκράτορα Ιουστινιανού στην εξωτερική πολιτική;

 

8. Ποια ήταν τα αποτελέσματά του απέναντι στους Βανδάλους, τους Οστρογότθους και τους Βησιγότθους;

 

9.  Ποιος απείλησε σοβαρά το Βυζάντιο από τα ανατολικά σύνορα και τελικά πώς διαχειρίστηκε αυτό το πρόβλημα  ο Ιουστινιανός;

 

10. Με ποιους δύο τρόπους προσπάθησε ο Ιουστινιανός να διασφαλίσει τα βόρεια σύνορα της βυζαντινής αυτοκρατορίας; Είχε επιτυχία σε αυτή του την προσπάθεια;

 

11.  -Ποια είναι η κριτική των συγγραφέων του βιβλίου μας για την εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού;

 

            -Ποιες ήταν οι συνέπειες των πολέμων του Ιουστινιανού σε Δύση και Ανατολή;

             (4 συνέπειες)

 

 

12.  Πώς χαρακτηρίζεται το οικοδομικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού; Για ποιους τομείς του κράτους έκτισε κτίρια και τι είδους ήταν αυτά; Τα περισσότερα σώθηκαν έως σήμερα;

 

13.  Ποιο είναι το λαμπρότερο κτίσμα της βυζαντινής τέχνης, σε τι αρχιτεκτονικο ρυθμό ήταν χτισμένη και από τον συνδυασμό ποιων ρυθμών προέκυψε αυτό το νέο είδος;

 

14.  Ποιοι ήταν οι αρχιτέκτονες του ναού της Αγίας Σοφίας, πότε κατασκευάστηκε; Περιγράψτε το κτίριο και τον τρούλο.

 

15.  Ο βυζαντινός ιστορικός Προκόπιος τονίζει δύο στοιχεία της Αγίας Σοφίας. Ποια είναι αυτά; Πόσες εκκλησίες είχε κτίσει ο Ιουστινιανός συνολικά στην Κωνσταντινούπολη και πόσες σώθηκαν έως σήμερα;

 

                                          Ερωτήσεις: Καραμπάση Μαρία                                                                                               

 Πρόσθετο υλικό  για επεξεργασία στην τάξη

Παραθέματα για την Αγία Σοφία

1.Ερώτηση (συνδυαστική παραθέματος και σχολικού βιβλίου)

Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω παράθεμα, να καταγράψετε πότε χτίστηκε η Αγία Σοφία, ποιος είναι ο αρχιτεκτονικός της ρυθμός, ποιοι ήταν οι αρχιτέκτονες που την κατασκεύασαν και γιατί επιλέχθησαν οι συγκεκριμένοι από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό;

Oι αρχιτέκτονες της Aγίας Σοφίας

"O βασιλιάς (σσ. ο Iουστινιανός) λοιπόν, χωρίς να υπολογίσει καθόλου τις τεράστιες δαπάνες με θέρμη στράφηκε προς την οικοδόμηση και κάλεσε όλους τους αρχιτέκτονες από όλη τη χώρα. Συνεργός στο ζήλο του βασιλιά ήταν ο Aνθέμιος από τις Tράλλεις, ο πιο διάσημος για τις γνώσεις του στην επιστήμη, τη λεγομένη μηχανική, όχι μόνο από τους σύγχρονούς του όλους, αλλά και από εκείνους που είχαν ζήσει πολύ πριν από αυτόν. Aυτός συντόνιζε τις εργασίες των τεχνιτών και τροποποιούσε τα σχέδια του έργου. Συνεργάτης του ήταν ένας άλλος μηχανικός, ο Iσίδωρος από τη Mίλητο, συνετός και κατάλληλος να υπηρετεί τον βασιλιά. ΄Hταν ίσως και τούτο απόδειξη της τιμής του Θεού προς το βασιλιά, να φέρει δηλαδή κοντά του ανθρώπους που επρόκειτο να αναδειχθούν οι πιο κατάλληλοι για τα έργα που θα πραγματοποιούσε.

Προκοπίου, Περί κτισμάτων, Bιβλιοθήκη των Eλλήνων, Aθήνα 1996, κεφ. A'. α'., 26, 31-33 (μετάφραση Σ. Kοκκίνου-Mαντά, Απ. Τζαφερόπουλος).

2. Ερώτηση (συνδυαστική παραθέματος και σχολικού βιβλίου)

Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω παράθεμα, να καταγράψετε ποια εντύπωση δίνει ο τρούλος της Αγίας Σοφίας σύμφωνα με τον βυζαντινό ιστορικό Προκόπιο, ποια στοιχεία του ναού εξαίρει (=τονίζει) αυτός και τι αίσθημα δημιουργεί η Αγία Σοφία στον άνθρωπο, όταν εισέρχεται σε αυτήν, σύμφωνα με τον ίδιο ιστορικό;

 

O ιστορικός Προκόπιος για τη μεγάλη Εκκλησία των Βυζαντινών, την Αγία Σοφία

΄Όταν κάποιος έρχεται στο ιερό, για να προσευχηθεί, συνειδητοποιεί αμέσως ότι το έργο τούτο δεν έγινε τόσο τέλειο ούτε από τη δύναμη ούτε από την τέχνη των ανθρώπων, αλλά από θεϊκή επενέργεια. O νους του μετουσιώνεται και κατευθύνεται προς το Θεό και νομίζει ότι ο Θεός δεν είναι μακριά, αλλά ότι έχει τρυπώσει, χωρίς να γίνει αντιληπτός, ανάμεσα σε εκείνους που ο ίδιος διάλεξε. Kαι αυτό δεν συμβαίνει μόνο σε εκείνον που επισκέπτεται για πρώτη φορά το ναό, αλλά ασταμάτητα στον καθένα η ίδια εντύπωση προκαλείται, σα να είναι η πρώτη φορά που αντικρύζει αυτό το θέαμα".

Προκοπίου, Περί κτισμάτων, Bιβλιοθήκη των Eλλήνων, Aθήνα 1996, κεφ. A'. 61, 45 (μετάφραση Σ. Kοκκίνου-Mαντά).

                                                                              Ερωτήσεις: Καραμπάση Μαρία